Wanneer ervaar je meer werkgeluk? Met vrijheid blijheid of een goede balans tussen vrijheid en verantwoordelijkheid? We denken soms dat hoe vrijer we zijn hoe blijer we zullen zijn. Dit is niet het geval. Om betrokken te voelen, uitgedaagd te blijven en goed ingezet te kunnen worden op je talenten moet de balans tussen vrijheid en verantwoordelijk continu goed blijven.
Verantwoordelijkheid en vrijheid zijn belangrijke aspecten in het ervaren van werkgeluk. Verantwoordelijkheid in het werk biedt ons een mate van zingeving – “ik doe er toe en lever waarde” – en geeft ons de mogelijkheid om te blijven groeien en ontwikkelen. Vrijheid zorgt ervoor dat we het werk kunnen doen op onze manier – “ik heb de vrijheid om mijn talenten in te zetten om de verantwoordelijkheden die ik heb op te pakken”. Deze twee aspecten moeten eigenlijk continu goed in balans zijn. Als dat niet gebeurt ontstaat er óf vrijheid blijheid óf een big brother is watching you gevoel.
Wanneer er veel vrijheid geboden wordt maar dit niet in balans is met verantwoordelijkheid ontstaat er vrijheid blijheid. Dit houdt in dat je eigenlijk maar kan doen wat je wil, dat er geen belang wordt gehecht aan wat je doet en wat je uiteindelijk oplevert. Het klinkt heel mooi maar geeft bijna altijd een zeer negatief gevoel. Een mooi begrip wat hiervoor naar voren is gekomen is bullshit banen. Banen die eigenlijk geen waarde hebben en die niet als belangrijk worden beschouwd. Verschrikkelijk dus.
Overigens kan heel soms vrijheid blijheid wél nuttig zijn. Dit is voornamelijk wanneer het echt nodig is om volledig out of the box te kunnen brainstormen of creatief te zijn. Dan kan het fijn zijn dat dit op geen enkele manier gekoppeld is aan verantwoordelijkheden. In sommige zeer creatieve functies zie je dat dit effectief kan zijn.
Wanneer er een hoge mate van verantwoordelijkheid wordt gevraagd maar je krijgt weinig ruimte om die verantwoordelijkheden op jouw manier te behalen voelt het heel beknellend. Eigenlijk word je dan in een keurslijf geduwd en wordt er continu gecontroleerd of jij niet alleen bereikt wat je moet bereiken, maar dat ook nog eens precies doet op de manier die voorgeschreven staat. Verschrikkelijk toch?
Een goede balans is dus essentieel. Daarnaast moet het passen bij waar jij staat in je vaardigheden. Als jij nog maar net begint in je rol en onbekend met de vaardigheden, maar je krijgt wel al heel veel verantwoordelijkheden en vrijheid dan voelt dat al snel overweldigend. Een mooi model dat hierbij kan helpen is situationeel leiderschap.
Het is een oud model maar nog steeds zo relevant. Het houdt in dat je bij het leidinggeven een medewerker stap voor stap begeleidt in een proces van taakgericht aansturen naar volledig delegeren. Dit model past perfect op het model van vrijheid en verantwoordelijkheid. Beginnend bij S1 (instrueren) zit je onder op de lijn van vrijheid en verantwoordelijk. Je krijgt directieve instructies en dus heb je weinig verantwoordelijkheid maar ook weinig vrijheid. Van S1 naar S2, S3 en S4 schuif je steeds verder de lijn op naar een hogere mate van vrijheid en verantwoordelijkheid totdat je (idealiter) helemaal rechtsboven eindigt.
