Transactionele Analyse (TA) is in de basis een communicatiemodel dat je helpt jouw interacties met mensen te verkennen vanuit drie egoposities: Ouder, Volwassene en Kind. Het model geeft je inzicht welke positie jij en je gesprekspartner innemen en hoe dat gedurende de interactie verandert. De positie die ingenomen wordt heeft invloed op je handelen, je woorden en je gevoelens, en tevens dus ook bij de ander met wie je de interactie hebt.
Aan de basis van TA liggen drie uitgangspunten:
Deze uitgangspunten zijn heel waardevol om interactie (transactie) te beschouwen. Het voorkomt dat (voor)oordelen leidend zijn. Daarnaast toont het dat er altijd de mogelijkheid is om zelf invloed uit te oefenen op hoe jij in het leven communiceert en handelt.
Transactionele Analyse verkent interacties vanuit drie egotoestanden, of ook wel egoposities: de Ouder, de Volwassene, het Kind. In jouw contact met anderen nemen jij en de ander steeds een positie in. Dit verschilt per interactie en zelfs tijdens de interactie vinden er verschuivingen plaats in wie welke positie neemt. Maar voordat we daar verder naar kijken, laten we eerst de drie egotoestanden verder verkennen:
De Ouder: in deze egotoestand neem je een ouderpositie in. Sturend en/of zorgend alsof jij de ouder bent van degene met wie je communiceert. Het gedrag dat je vertoont, en de gevoelens en gedachten die je ervaart heb je overgenomen van je ouders (of andere belangrijke volwassenen in je leven). De ouder egotoestand kan op twee manieren tot uiting komen: als kritische ouder of als voedende ouder.
Kenmerkende zin in deze egotoestand is: "Jij moet..."
De Volwassene: in deze egotoestand ben je bovenal in het hier en nu. Je communiceert en gedraagt je reflectief en op basis van feiten en rationele overwegingen. Je staat in contact met de ouder én het kind in je, maar laat je daardoor niet leiden. Je bent je continu bewust van je voelt en wat er met je gebeurt en benut die observaties om zonder oordeel en in verbinding te communiceren.
Kenmerkende zin in deze egotoestand is: "Ik ben me ervan bewust dat..."
Het Kind: in deze egotoestand vertoon je gedrag in lijn met wie jij als kind was en wat je geleerd hebt. Je stelt je afhankelijk op. Dit kan tot uiting komen als vragen om hulp (het aangepaste kind) maar ook weer als rebels of speels (het vrije kind).
Kenmerkende zin in deze egotoestand is: "Ik wil..."
Transactionele Analyse gebruik je om makkelijker te analyseren hoe de interactie verloopt. Wanneer jij in een bepaalde egotoestand bevindt, roept dit (bijna automatisch en onbewust) een tegenovergestelde egotoestand op. Hierin vinden een aantal veel voorkomende 'transacties' plaats:
Kritische Ouder Vrij Kind
Voedende Ouder Aangepast Kind
Volwassene Volwassene
Kortom, wanneer jij je gedraagt en communiceert als een kritische ouder ("jij moet dit doen...") heb je een grote kans dat de ander zich gedraagt en communiceert als een vrij kind ("ik bepaal zelf wel wat ik doe..."). Het is daarom heel waardevol steeds na te gaan welke positie je inneemt (of in wil nemen) en wat er bij de ander gebeurt. In de posities zit geen goed of fout. Het kan in de transactie heel waardevol zijn dat het een kritische ouder naar een vrij kind is. Het belangrijkste is dat het effectief is... en daar helpt dit model bij.
Dus vraag je vaker af: welke positie neem ik in in de communicatie? En welke positie de ander? En bovenal, welke positie wil ik innemen?