Oordelen of niet oordelen? De waarde van het verplaatsen in een ander 

Oordelen is voor een mens iets heel effectiefs. Er gebeurt zoveel om ons heen dat het fijn is om alles wat we waarnemen in hokjes te plaatsen. Dit maakt dat we de miljoenen prikkels die we krijgen begrijpbaar kunnen maken. We oordelen om structuur aan te brengen én om antwoord te krijgen op de vraag 'waarom?': Waarom gebeurt dit nu? Waarom gedraagt deze persoon zich zo? Waarom maakt iemand deze beslissing? 

Daarnaast geeft het ons ook (op de korte termijn) vaak een goed gevoel. Roddelen bijvoorbeeld heeft een positief effect op het groepsgevoel: kijk ons eens beter zijn dan de anderen... En ook als individu kan het heel lekker zijn (en zelfs een beetje verslavend) om je frustraties en irritaties over anderen te uiten.

Hoe 'lekker' het soms ook lijkt, het is toch iets wat, mij in ieder geval, op de lange termijn een negatief gevoel geeft. Het creëert in the end namelijk vooral verdeeldheid en afstand. En daarom deze Happyfeed!

Een van de eerste keren dat ik mij beter bewust werd van de mate waarin ik oordeelde over anderen was toen ik 20 was. Ik las toen het boek van Stephen Covey: the 7 habits of highly effective people. In het boek stond een gebeurtenis gerelateerd aan perceptie, oordelen of in zijn woorden ‘paradigm shifts’:

“I remember a mini-paradigm shift I experienced one Sunday morning on a subway in New York. People were sitting quietly – some reading newspapers, some lost in thought, some resting with their eyes closed. It was a calm, peaceful scene.

Then suddenly, a man and his children entered the subway car. The children were so loud and rambunctious that instantly the whole climate changed.

The man sat down next to me and closed his eyes, apparently oblivious to the situation. The children were yelling back and forth, throwing things, even grabbing people’s papers. It was very disturbing. And yet, the man sitting next to me did nothing.
 It was difficult not to feel irritated. I could not believe that he could be so insensitive as to let his children run wild like that and do nothing about it, taking no responsibility at all. It was easy to see that everyone else on the subway felt irritated, too. So finally, with what I felt like was unusual patience and restraint, I turned to him and said, “Sir, your children are really disturbing a lot of people. I wonder if you couldn’t control them a little more?”

The man lifted his gaze as if to come to a consciousness of the situation for the first time and said softly, “Oh, you’re right. I guess I should do something about it. We just came from the hospital where their mother died about an hour ago. I don’t know what to think, and I guess they don’t know who to handle it either.”

Can you imagine what I felt at that moment? My paradigm shifted. Suddenly I saw things differently, and because I saw differently, I thought differently, I felt differently, I behaved differently. My irritation vanished. I didn’t have to worry about controlling my attitude or my behavior; my heart was filled with the man’s pain. Feelings of sympathy and compassion flowed freely. “Your wife just died? Oh I’m so sorry! Can you tell me about it? What can I do to help?” Everything changed in an instant.” 

Om eerlijk te zijn heb ik er vervolgens weinig mee gedaan. Het leek mij een beetje ver gaan om bij iedereen die mij irriteert of frustreert te gaan bedenken wat mogelijk een verzachtende situatie zou kunnen zijn wat maakt dat iemand bepaald gedrag vertoont. Tot ik vorig jaar een ander boek las…

De meeste mensen deugen van Rutger Bregman. Een boek met allerlei voorbeelden en argumenten om te laten zien dat in de basis de meeste mensen deugen. Er zijn volgens zijn analyse fundamenteel gezien maar (zeer) weinig mensen die bewust negatief gedrag vertonen om zo andere mensen bewust te benadelen. Sterker nog, de meeste mensen doen juist hun best goed te doen (volgens hun eigen werkelijkheid).

En daar voelde ik wel wat bij. En of het nou waar is of niet, het gaf mij een veel fijner, rustiger en gelukkiger gevoel om vanuit dit basisvertrouwen te handelen naar andere mensen.

Overigens, in zijn boek legt Bregman ook uit waarom groepen mensen (door bijvoorbeeld te roddelen) afstand creëren naar andere groepen mensen. Wanneer je je in een groep bevindt is dat heel fijn. Je bent in verbinding met mensen en dat maakt het hormoon oxytocine (een gelukshormoon) aan in je lichaam. Maar oxytocine zorgt er ook voor dat je de mensen buiten je groep op afstand houdt of zelfs negatief bejegend... De reden dat wij oordelen over anderen heeft dus zelfs een biologische basis.

En zo kwam ik steeds meer tot de conclusie dat ik veel bewuster stil wil staan bij de oordelen die ik heb over anderen. Het gaat namelijk allemaal over perceptie. We zien de dingen niet zoals ze zijn, maar zoals wij zijn. Alles wat we vinden is een gevolg van hoe we opgegroeid zijn, de omstandigheden waarin we leven en werkelijkheden die we daarbij voor onszelf ‘bepaald’ hebben. Zo is er een grote kans dat wat ik slecht, irritant of negatief gedrag vindt van iemand door die persoon zelf als goed, nuttig en positief wordt beoordeeld.

Uitgaan van dat basisvertrouwen geeft mij ontzettend veel rust. En vooral nu. Een tijd waarin er veel verdeeldheid is tussen mensen omtrent Corona en vaccinaties. Je kan het inhoudelijk niet eens zijn met beslissingen of overtuigingen, maar dat betekent niet dat je meteen moet oordelen over mensen of mensen zelfs moet veroordelen. Oordelen lijkt een fijn iets om te doen, maar eigenlijk is het een rush van negatieve emoties die je toelaat in jezelf en ook nog eens projecteert naar anderen. Voor mij in ieder geval reden genoeg om zo min mogelijk te oordelen!

Maar begrijp me niet verkeerd. Niet oordelen is een best lastig voornemen. Het is zoveel makkelijker om een oordeel te voelen en uit te spreken. Dit lijkt zelfs bijna natuurlijk te gebeuren en al helemaal in groepsverband. Toch merk ik dat het als basisgevoel steeds meer geworteld begint te raken in mijzelf. En je wilt niet weten hoeveel ontspanning dat teweegbrengt.

Minder oordelen (en veroordelen) realiseert meer openheid en rust in ons hoofd, het creëert een basisvertrouwen van hoe je naar de mensheid kijkt en het zorgt voor meer begrip voor anderen. Maar hoe de f*ck begin je?!

Wat voor mij heel werkzaam is, is de oefening van Deepak Chopra. Hij vertelt in zijn boek dat het een goed idee is om elke dag te beginnen met het voornemen om vandaag niet te oordelen. Vervolgens herinner je jezelf in de loop van de dag aan dit voornemen en ook wanneer je jezelf erop betrapt dat je ergens over oordeelt. En als dit een te groot voornemen lijkt kan je ook zeggen dat je de komende 2 uur of het komende uur niet oordeelt. Maak het zo klein als je wilt. Zolang je maar elke dag bewust bent van dit voornemen en je best doet ernaar te handelen.

Ik hoop dat dit je niet alleen inspireert maar ook helpt tot aanzetten van actie. In deze tijd is het volgens mij zo waardevol meer begrip te voelen en ons meer te verplaatsen in een ander. Maar zoals een vriend van mij terecht zei… het begint bij jezelf. En vandaar mij eigen voornemen om elke dag minder te oordelen!

PS: overigens is het ook weer belangrijk om niet te oordelen over de mensen die oordelen… Daar ligt dan weer mijn uitdaging ;)