Situationeel Leiderschap: De kunst van flexibel leidinggeven

Iedereen die ooit leiding heeft gegeven, weet dat geen enkel teamlid hetzelfde is. Wat werkt voor de één, kan totaal niet aanslaan bij de ander. Dat is precies waar situationeel leiderschap om draait: je aanpak aanpassen aan de situatie én de behoeften van je teamleden. Het model van Hersey en Blanchard geeft je een praktische handleiding om te begrijpen wanneer je welke aanpak moet gebruiken. Klinkt logisch, toch? Maar hoe doe je dat precies? Daar duiken we in!

Wat is Situationeel Leiderschap?

Het situationeel leiderschap model, ontwikkeld door Paul Hersey en Ken Blanchard, is een flexibele leiderschapsstijl die ervan uitgaat dat je je manier van leidinggeven aanpast aan de taakvolwassenheid van je teamleden. Maar wat betekent dat precies?

Taakvolwassenheid verwijst naar een combinatie van twee factoren:

1. Competentie: Heeft iemand de vaardigheden en kennis om een taak zelfstandig uit te voeren?
2. Bereidheid: Heeft iemand het zelfvertrouwen en de motivatie om de taak op zich te nemen?

In tegenstelling tot andere modellen, die vaak uitgaan van één type leider of één ideale aanpak, benadrukt situationeel leiderschap dat het succes van je leidinggevende stijl afhangt van hoe goed deze aansluit bij de situatie. Of je nu werkt met beginners die behoefte hebben aan veel sturing, of met doorgewinterde professionals die juist meer zelfstandigheid willen: dit model helpt je om het beste uit je team te halen.

De vier stijlen van Situationeel Leiderschap

Volgens Hersey en Blanchard zijn er vier basisstijlen van leidinggeven. Welke stijl je kiest, hangt af van de taakvolwassenheid van je teamlid. Laten we ze eens onder de loep nemen:

1. Instrueren (S1)

Dit is een directieve stijl waarbij je heel duidelijk aangeeft wat er moet gebeuren, hoe het moet gebeuren en binnen welke tijd. Deze stijl werkt goed voor teamleden die weinig ervaring hebben met een taak en daardoor behoefte hebben aan een duidelijke structuur. Het is ook ideaal in situaties waarin een medewerker onzeker is over zijn of haar capaciteiten.

Voorbeeld:
 Een nieuwe collega moet voor het eerst een rapport schrijven. Je legt stap voor stap uit hoe dit moet, inclusief deadlines en verwachtingen. Daarnaast controleer je regelmatig of alles op schema ligt.

2. Coachen (S2)

Bij deze stijl combineer je sturing met motiverende ondersteuning. Je bent nog steeds degene die de lijnen uitzet, maar je betrekt je teamlid actief in het proces. Dit is ideaal voor medewerkers die al enige basisvaardigheden hebben, maar nog niet helemaal zelfstandig kunnen werken.

Voorbeeld:
 Je werkt samen met een medewerker aan een presentatie. Jij geeft de kaders en richtlijnen, maar moedigt hen aan om met hun eigen ideeën te komen en stelt vragen om hun creativiteit te stimuleren.

3. Ondersteunen (S3)

In deze stijl neem je meer afstand en geef je je medewerker de ruimte om zelfstandig te werken. Je bent er vooral om vragen te beantwoorden, feedback te geven en vertrouwen uit te stralen. Deze stijl is geschikt voor medewerkers die al redelijk ervaren zijn, maar nog af en toe bevestiging nodig hebben.

Voorbeeld:
 Een teamlid werkt aan een project en maakt daarbij zelfstandig keuzes. Jij kijkt mee op de achtergrond, geeft tips waar nodig en complimenteert hen met de voortgang.

4. Delegeren (S4)

Hier geef je de verantwoordelijkheid volledig uit handen. Je vertrouwt erop dat je medewerker in staat is om de taak zelfstandig en succesvol uit te voeren. Jij bent er alleen voor strategische vragen of als sparringpartner.

Voorbeeld:
 Een senior medewerker krijgt de leiding over een nieuw project. Jij weet dat hij of zij het aankan en beperkt je rol tot het volgen van de voortgang tijdens sporadische check-ins.

LET OP: Het is belangrijk om je te beseffen dat een medewerker bijna nooit volledig in 1 ‘stijl’ zit. Per taak kan de taakvolwassenheid van de medewerker wisselen en dus je leiderschapsstijl.  

Waarom is Situationeel Leiderschap zo krachtig?

Het mooie van situationeel leidinggeven is dat het je in staat stelt om in te spelen op de unieke behoeften van je teamleden. Hier zijn de belangrijkste voordelen:

• Betrokken medewerkers: Mensen voelen zich gewaardeerd wanneer je inspeelt op hun specifieke situatie. Dit leidt tot een hogere motivatie en meer werkplezier.
• Persoonlijke groei: Door je stijl aan te passen aan de ontwikkelingsfase van je medewerkers, help je hen groeien in hun rol. Ze leren zelfstandig te werken en krijgen meer zelfvertrouwen.
• Betere prestaties: Teams waarin leiders inspelen op de situatie presteren beter, omdat iedereen krijgt wat hij of zij nodig heeft om optimaal te functioneren.
• Flexibiliteit als leider: Je leert om verschillende stijlen in te zetten, wat je effectiever maakt als leidinggevende in uiteenlopende situaties.

Hoe pas je Situationeel Leiderschap toe?

Wil je aan de slag met situationeel leidinggeven? Dit zijn de stappen om dit model in de praktijk te brengen:

1. Analyseer de taak en het teamlid
    Kijk naar de taak die moet worden uitgevoerd en bepaal in hoeverre je teamlid hiervoor bekwaam en gemotiveerd is. Dit is de basis om te bepalen welke leiderschapsstijl het meest geschikt is.
2. Kies de juiste stijl
    Gebruik de vier stijlen (instrueren, coachen, ondersteunen, delegeren) als leidraad en pas deze aan op de behoeften van je teamlid. Begin eventueel met meer sturing en bouw dit af naarmate het teamlid zelfstandiger wordt.
3. Communiceer duidelijk
    Vertel je teamleden waarom je voor een bepaalde aanpak kiest. Dit zorgt voor meer begrip en voorkomt misverstanden.
4. Evalueer regelmatig
    De situatie van je medewerker kan veranderen. Wat vandaag werkt, is morgen misschien niet meer effectief. Zorg daarom voor regelmatige evaluatiemomenten.

Een Tijdloos Model voor Effectief Leiderschap

Het situationeel leiderschap model van Hersey en Blanchard is tijdloos omdat het zo praktisch en toepasbaar is. Het dwingt je om na te denken over de behoeften van je teamleden en hoe jij daar het beste op kunt inspelen. Of je nu werkt in een startup, een groot bedrijf of een non-profitorganisatie, deze aanpak biedt waardevolle inzichten die je leiderschap naar een hoger niveau tillen.