Grenzen stellen, aangeven en bewaken: hoe doe je dat?

Een van de belangrijkste oorzaken van stress, frustratie, boosheid en/of verdriet is het niet kunnen aangeven van grenzen. Iedereen heeft grenzen, en wanneer deze grenzen overschreden worden doet dat iets met je. Het kan iets ‘kleins’ zijn als vermoeidheid voelen, maar het kan ook leiden tot bijvoorbeeld stress of een gevoel van onvolwaardig zijn. Grenzen stellen, aangeven en bewaken is dus een essentiële vaardigheid. Maar hoe ontwikkel je dat? Daar gaat deze Happyfeed over!

Grenzen aangeven naar wie?

Allereerst is het nuttig om het te hebben over naar wie je grenzen kan (of moet?) aangeven. Eigenlijk kan dit naar iedereen; je collega, je leidinggevende, je partner, je kind, je familie. Maar ook natuurlijk naar jezelf (eentje die we het vaakst vergeten). Als we al naar onszelf geen grenzen kunnen aangeven en bewaken, hoe kunnen we dit dan ooit naar iemand anders doen. Kortom, grenzen aangeven doe je eigenlijk naar iedereen en het is dus essentieel dat je dit op een goede manier weet te doen. En hoewel het in assertiviteitstrainingen vaak als een trucje wordt ‘verkocht’, gaat het veel verder en begint het eigenlijk allemaal bij jezelf en je eigen zelfbeeld.

Beginnen bij de basis: grenzen stellen

Om grenzen aan te kunnen geven is het allereerst van belang om te weten wat je grenzen zijn. Vaak is het zo dat hoe negatiever je zelfbeeld is hoe vager je grenzen zijn. Jij bent namelijk (in jouw ogen) in de basis minder belangrijk dan de ander. En dus zijn er eigenlijk geen grenzen. Voor je gevoel tenminste. En toch put het je wel uit…

Als je merkt dat je het lastig vindt grenzen te stellen is het dus waardevol na te gaan hoe het zit met je eigen zelfbeeld. En wanneer je concludeert dat dat niet al te positief is, is het altijd stap 1 te werken aan een positiever zelfbeeld. In dit blog geven we je aantal handreikingen om hieraan te werken.

Goed grenzen kunnen stellen vraagt ook dat je jezelf goed kent. Ben je bijvoorbeeld een dienstbaar iemand die mensen graag helpt? Of ben je iemand die zeer resultaat gedreven is en daardoor weleens over eigen grenzen gaat voor het grotere goed. Hoe beter je jezelf kent, hoe beter je weet waar jouw kracht én je valkuil ligt. Dit kan je bijvoorbeeld doen met Insights Discovery. Een ander mooi middel is het verkennen van je eigen kernwaarden; jouw anker waarmee je in de wereld staat.

Wanneer je beter weet hoe jij in elkaar steekt en wat voor jou als mens belangrijk is, kan je ook scherper bepalen welke grenzen voor jou van belang zijn. Ik geef je graag een persoonlijk voorbeeld om het wat beeldender te maken:

Allereerst ‘wie ben ik’? Mijn kernwaarden zijn vrijheid, liefde, blijheid en spelen. Daarnaast weet ik van mijzelf dat ik geniet van tijd met mensen om mij heen (extraverte energie) maar dat ik ook echt tijd voor mijzelf nodig heb (introverte energie). Toen ik zelfstandig ondernemer was vond ik het moeilijk nee te zeggen tegen klanten. Dit kwam deels uit de behoefte aan zekerheid (je weet nooit wanneer het minder gaat) en deels uit de behoefte gelijkwaardig te zijn aan mijn compagnon (dit raakt bijvoorbeeld mijn zelfbeeld). Als gevolg trainde ik soms 3 à 4 dagen in de week. Hierdoor had ik veel te weinig tijd om op te laden. Dit maakte dat ik minder liefde kon geven, minder blij was en minder vrij kon spelen. En het had natuurlijk veel impact op mijn gevoel van vrijheid. Uiteindelijk realiseerde ik hoeveel impact dit soort weken hadden op mijn diepste ‘zijn’. Geen grenzen aangeven maakte dat ik niet meer kon zijn wie ik het liefst wilde zijn. En dus werd het duidelijk welke grenzen ik moest gaan stellen.

Belangrijke vraag om aan jezelf te stellen is dus: welke grenzen zijn voor mij belangrijk te stellen om de persoon te kunnen zijn die ik wil zijn, en het leven te kunnen leven wat ik wil?

Grenzen aangeven, hoe doe je dat?

Het klinkt misschien simpel, maar op het moment dat je een positiever zelfbeeld hebt, je beter weet hoe jij in elkaar steekt en welke waarden voor jou belangrijk zijn, hoe makkelijker het is om je grenzen aan te geven. Zo is het natuurlijk met veel dingen omtrent persoonlijke ontwikkeling; het begint bij de basis.

Toch speelt communicatie wel degelijk een rol. Je kan heel goed zijn in het (er)kennen van je eigen grenzen, maar dan moet je het natuurlijk nog wel effectief aangeven naar de ander. Het liefst op zo’n manier dat de ander jou en jouw grenzen serieus neemt én dat hij/zij zich ook gehoord en gerespecteerd voelt. Grenzen aangeven betekent (wat ons betreft) namelijk niet mensen kwetsen. Sterker nog, het is een perfect middel om relaties te versterken.

Een belangrijk basisbeginsel als het gaat om communicatie is Transactionele Analyse. Je bewust zijn vanuit welke rollen er gecommuniceerd wordt in de situatie en wat wenselijk (en effectief) is. Hier is heel veel over te vertellen, en dat vind je ook in dit artikel, maar laten we zeggen dat je over het algemeen vanuit de ‘volwassene rol’ wil communiceren.

Een effectieve manier van communiceren vanuit de volwassene rol doe je volgens deze stappen:

Stap 1: Benoem datgene dat jij ervaart / voelt

Stap 2: Toon oprecht begrip voor de ander

Stap 3: Geef je grens aan

Voorbeeld van grenzen aangeven op werk

Ik kan mij voorstellen dat het misschien fijn is om dit als voorbeeld te zien. Daarom hieronder een voorbeeld van hoe je je grenzen kan aangeven op het werk. In dit geval een leidinggevende die aan jou vraagt een klus erbij te doen.

Stap 1: Benoem datgene dat jij ervaart / voelt

Ik waardeer het dat je naar mij toe komt voor dit project. Ik voel echter ook meteen een mate van stress ontstaan. Ik heb namelijk nog ontzettend veel te doen en ik weet niet hoe ik dit bij elkaar op tijd af ga krijgen.

Stap 2: Toon oprecht begrip voor de ander

Ik begrijp dat dit balen voor je is omdat je nu op zoek moet naar een andere oplossing.

Stap 3: Geef je grens aan

Het geeft mij alleen te veel stress dus het oppakken van het project met mijn huidige werk erbij gaat nu niet lukken. Ik kan het wel over 2 weken oppakken wanneer mijn andere deadlines voorbij zijn.

Kortom, in je communicatie respecteer je jezelf én de ander en benader je het vanuit de volwassene rol in Transactionele Analyse. En let op, probeer altijd vanuit ‘ik’ te communiceren.

Grenzen bewaken – oefenen met je grenzen aangeven

Je weet nu beter je eigen grenzen te (h)erkennen en je weet hoe je deze grenzen op een effectieve manier aan te geven. Toch zijn we er dan nog niet. Het is namelijk niet iets wat je nu op automatische piloot makkelijk afgaat. Je zult altijd je eigen grenzen moeten blijven bewaken. Om dat goed te kunnen doen zijn er drie dingen waar je mee aan de slag kan:

1. Analyseer wanneer je wel/niet over je grenzen ging

Reflectie is hét fundament voor persoonlijke ontwikkeling. Ook als het gaat om grenzen aangeven. Zie deze ontwikkeling als een leerproces en benader zo ook de momenten dat het goed én fout ging. Waarom ging het die ene keer goed? Wat deed ik dat effectief was? Waarom ging het die andere keer niet goed in mijn communicatie? En waarom ben ik die ene keer volledig over mijn grenzen heen gegaan zonder er ook maar bij stil te staan? Kortom, analyseer de momenten dat je wel en niet over je grenzen ging en leer ervan.

2. Probeer je emotie voor te blijven

Ik heb ooit een kinderfluistersessie gedaan. Hierin behandel je een situatie waarin je steeds maar weer botst met je kind om te kijken wat er nou gebeurt. Bij mij ging het vaak mis bij het naar bed brengen. Elke keer weer werden mijn dochtertje en ik boos op elkaar. Uit de sessie bleek dat ik steeds stapje voor stapje over mijn grenzen ging: oké nog 1 boekje. Oké kom nog maar even bij me zitten maar daarna gaan we echt slapen. Pfff, oké nog 1 liedje maar dan wil ik echt dat je meteen gaat slapen. Etc. Hoe verder ik over mijn grenzen ging hoe bozer ik van binnen werd. Totdat ik het niet meer trok. Ik reageerde dan boos, zij reageerde meteen boos of verdrietig terug en het duurde allemaal nog langer waarbij we allebei ongelukkig waren.

Ik heb nu (onder andere) geleerd eerder te voelen dat ik boos of gefrustreerd begin te worden. En in plaats van het op te lossen door steeds maar mee te bewegen geef ik het nu simpelweg eerder aan. Hierdoor is mijn communicatie nog niet (negatief) verkleurd door mijn boze emotie. Waardoor ik ook veel effectiever communiceer en handel.

(Als je interesse hebt in dit soort sessies omtrent je relatie met je kind(je), stuur me dan even een berichtje, dan vertel ik je meer.)

3. Blijf goed voelen!

Om je emoties voor te blijven in je communicatie en het stellen van je grenzen is het essentieel goed te blijven voelen. Als iemand iets aan je vraagt om te doen, probeer dan allereerst te voelen wat dit met je doet. Wat gebeurt er bij je? Welk gevoel geeft het je bij de gedachte dit voor deze persoon te doen? Vervolgens benoem je dit gevoel in je eerste stap van de communicatie. Hier mag je dus ook best wat tijd voor creëren door te zeggen: hier kom ik zo meteen op terug.

Grenzen stellen, aangeven en bewaken. Zo doe je dat dus.

Ik weet dat het altijd simpeler klinkt dan dat het is. Grenzen aangeven kan zo lastig zijn voor veel mensen en ik weet hoeveel impact het kan hebben op hoe je je voelt. Toch weet ik zeker dat als je echt begint bij je eigen zelfbeeld en bij jezelf leren kennen, en de stappen die daarna komen blijft oefenen en toepassen, je flinke stappen kan maken. Ik hoop in ieder geval dat het helpt en mocht je vragen of opmerkingen hebben, laat het dan zeker weten!

Gun jezelf of anderen ook een Happyfeed!

Grote kans dat je hier terecht bent gekomen via onze Happyfeed mailing. Als dat zo is en gun je anderen ook deze inspiratie? Verwijs ze dan naar deze pagina!

Mocht je hier via een andere weg terecht zijn gekomen en je nu afvragen, "happy-wat"? Wees dan gerust, we sturen je geen dansende pinguïns. Wel tweewekelijks een portie inspiratie, vol waardevolle inzichten en praktische tips, die ons elke dag helpen om als een echte Happyholic door het leven te (blijven) gaan. We kijken er naar uit jou ook te mogen verwelkomen en te gaan inspireren!