Ben je een workaholic? Of een happyholic? En wat je aan workaholisme kunt doen!

20 juni 2021

Vraag jij je weleens af of je een workaholic bent? Dat je het gevoel hebt dat je bepaalde periodes te veel of te hard werkt? Het is bekend dat structureel te veel of te hard werken, risico’s met zich meebrengt. Maar het kan ook dat je veel en hard werkt, maar geen workaholic bent, maar juist een happyholic! Dat je zo bevlogen en werkgelukkig bent, dat werk als een hobby voelt. Dat is iets wat ik persoonlijk herken, maar toch vroeg ik me de laatste tijd af of ik ook niet te veel aan het werk was. Daarom dook ik in de materie en schreef deze blog.

Allereerst de vraag: wat is een workaholic?

De letterlijke vertaling is verslaafd aan werk. En dat is precies wat het is: een verslaving. Bij een workaholic is werk dus dwangmatig, dat je niet meer anders kunt. Je wilt constant op de hoogte zijn wat er gebeurt op het werk, je checkt dwangmatig je mail en telefoon. Een echte verslaving en zoals met alle verslavingen, dat is gevaarlijk.

Je kunt het vergelijken met verslaafd zijn aan roken of alcohol. De roker die voor hij de deur uitgaat checkt en voelt of het pakje sigaretten wel in zijn zak zit. De alcoholist die in gezelschap checkt of niet iemand een bodempje laat staan. Om het dan zelf op te kunnen drinken, want alcohol verspillen of weggooien, dat doe je niet.

Maar wat is dan het verschil tussen een workaholic & een happyholic?

Helder dus wat een workaholic is. Maar hoe weet ik dan wanneer ik hard en veel werk, maar toch een happyholic in plaats van een workaholic ben? Het verschil zit in bevlogenheid. Bevlogen medewerkers werken hard, met hart en ziel en zijn intrinsiek gemotiveerd. En deze manier van werken geeft geluk, voldoening & (meer) energie. Maar meest belangrijke is: ze kunnen er ook mee stoppen!

Oftewel, het verschil tussen een approach motivation & avoidance motivation. Bij approach motivation is het intrinsieke motivatie, ze worden er als het ware naar toe getrokken, omdat het zoveel energie en plezier geeft. Terwijl bij avoidance motivation, je werkt omdat je iets wil vermijden, ergens van weg wil. Werk is dan een vlucht en het gevolg is dat jij je door het werk rusteloos of zelfs waardeloos voelt als je niet werkt. Net als dat alcohol of drugs een vlucht kan zijn om niet te voelen, het leven te overleven, in plaats van het leven te beleven.

Helaas is het constateren van het feit of je een workaholic of happyholic bent nogal subjectief. Weet je wat de grap is? Je omgeving ziet het meestal sneller dan dat je het zelf ziet. Je kent vast wel een situatie dat jij al zag aankomen dat een collega overwerkt ging raken, maar hij/zij dat zelf niet zo zag. En ook niet openstond voor je goedbedoelde adviezen. Verderop deel ik hoe je daarmee om kunt gaan als je het ziet bij een ander.

Waar komt workaholic gedrag vandaan?

Op dit moment is volgens onderzoek 15-20% van werkend Nederland een workaholic. En helaas is dit gestegen ten opzichte van 10 jaar geleden en is de angst dat dit ook zal doorstijgen. Daarnaast ziet je omgeving het vaak eerder aankomen dan jijzelf. En wellicht herken je ook wel dat ongevraagd – ook al is het goed bedoeld – advies aannemen van een ander, niet zo eenvoudig is. Zeg maar gerust dat dan ons ego dan in de weg zit. Daarom hieronder een aantal aanleidingen die ervoor kunnen zorgen dat je te veel werkt. Met een burn-out, Itamar schreef daar eerder een treffende blog over, als mogelijk gevolg.

Een verhoogd risico doordat:

Je in jouw jeugd een onveilige hechting hebt gehad. Het ontbreken van onvoorwaardelijke liefde, dat je iets voorwaardelijks moest doen om liefde te krijgen. Waarbij het ontbreken hiervan met name in eerste 7 jaar van je leven enorm veel impact heeft.
Je hoge(re) normen en hoge(re) verwachtingen hebt of hanteert. Zelf of in je (werk)omgeving. Uitspraken als: “gewoon even doorzetten, iedereen heeft het wel eens druk.” Of “je kunt alles worden wat jij maar wilt, als je er maar hard voor werkt.” Of de continue drang naar (werk)geluk en plezier, dat het leven altijd leuk koet zijn.
Je bent zeer perfectionistisch en kwaliteitsgedreven. Goed is nooit goed genoeg, het kan altijd beter. En vervolgens werk je in een omgeving waarin perfectionisme wordt beloond.

Zelf gebruik ik in training en coaching vaak het Triple C model: Character (wie ben ik), Competences (wat kan ik) & Commitment (wat wil ik). Met name je character, wat zich voor een groot deel vormt in de eerste 21 jaar van je leven & commitment (wat wil ik bereiken) kunnen workaholicisme aanwakkeren. Echter, wanneer je doet wat in lijn ligt met jouw persoonlijke 3 C’s, geeft de werkdag je juist meer energie dan dat die kost. Oftewel, het middel om geen workaholic, maar juist een happyholic te zijn!

In dit model mist echter een C, die van Context of Cultuur. Zie het als de 4^e toevoeging op het model. Een externe invloed, die echter veel impact heeft op hoe jij je gedraagt. In welke context ben jij werkzaam? Hoe ziet jouw omgeving eruit? En hoe ziet die cultuur waar jij werkt eruit? Binnen de hedendaagse werkcultuur is overwerken vaak de norm, soms is (onderlinge) competitie een gegeven. Bewust, dan wel dat het een onbewust patroon is.

Een treffend voorbeeld is de Amsterdamse Zuid-as cultuur. Of de Big4 cultuur binnen de accountancy. Waarbij ik 1 nuance wil aanbrengen: hoe sterk een organisatiecultuur ook is, goed & inspirerend leiderschap kan voor een andere cultuur zorgen. Op team of individueel niveau. En dat is dan ook wat je als leidinggevende dient te doen, zeker voor de collega’s die gevoelig zijn voor 1 van bovenstaande aspecten. Want anders is het alsof je een potentieel gokverslaafde naar Las Vegas stuurt…

Hoe zie je het dan bij een ander?

Tijdens het werk of op het werk is het moeilijk om te zien wanneer iemand workaholic of happyholic is. Bevlogen versus hard werken, het lijkt enorm op elkaar. Daarom zie je het vooral aan iemand als hij of zij juist niet bezig is met werk. Kan iemand ontspannen en wat anders doen? Dan is hij of zij eerder een happyholic, dan een workaholic. Net als bij een alcoholverslaving, wat doet iemand als er niet wordt gedronken? Of als de glazen bijna leeg zijn?

Maar feit is dus wel, krijg je signalen dat een ander in ontspanning juist onrustig wordt, moeite heeft met slapen en continu de neiging heeft om met werk bezig te zijn, dan moeten de alarmbellen afgaan. Hoogstwaarschijnlijk kennen we deze voorbeelden allemaal en er is dan maar 1 medicijn: zorg ervoor dat iemand een aantal weken vrij neemt, niet met werk bezig is en ook offline gaat. De beste hulp die je iemand dan kunt bieden.

Hoe word ik dan een happyholic in plaats van een workaholic?

Het is een weerbarstig probleem. Want als leidinggevende heb je het liefst een meer zeer gemotiveerde mensen. Wat ook goed is, gemotiveerde en bevlogen medewerkers. Alleen wanneer deze bevlogenheid dus doorslaat naar werk verslaving, dan moet je als leidinggevende ook leiderschap tonen. En dan dus kiezen voor de lange termijn, de mens-kant, in plaats van op de korte termijn focussen op productiviteit.

Drie tips voor leidinggevenden of teamleads:

Wees je bewust dat je zelf het voorbeeld bent, dus toon ook het juiste voorbeeldgedrag. Een mooi voorbeeld was een manager die jaren geleden eens tegen mij zei dat hij ’s avonds werkt, maar mailtjes naar zijn teamleden dan met vertraging verstuurd. Er is alleen wel een discrepantie. Want hoe is de leidinggevende op die positie gekomen? Vaak door hard te werken
Wees open, bespreek het met je medewerker, erken & herken het. Maak dus ook oprecht persoonlijk contact met de mensen in je team, weet wat er bij hen speelt en zorg voor een cultuur van vertrouwen, openheid en kwetsbaarheid. Als iemand dan ook aangeeft dat hij of zij druk is of ervaart, erken het. Bagatelliseer het niet, maar neem iedere boodschap serieus.
Focus en zet in op een cultuur van leren, groeien & ontwikkelen. Als persoon en mens. Faciliteer coaching, training, teamsessies e.d. Zodat je team aan de slag kan met persoonlijke ontwikkeling, dealen met (werk)stress, druk en andere aspecten.

Als laatst, wat kun je zelf dan doen om mentaal fit en weerbaar te blijven?

Als je onze Happyfeeds volgt, gaan er nu dingen voorbij komen die je al hebt gehoord. Of als je hebt doorgeklikt naar de blog van Itamar over een burn-out, dan ook. Maar toch hier nog even 5 praktische tips die je kunt doen:

Schrijf iedere dag drie dingen op waar je dankbaar voor bent. De kracht van dankbaarheid, het was niet voor niets het onderwerp van de allereerste Happyfeed.
Wandelen, sporten of bewegen. In ieder geval 30 minuten per dag, aaneengesloten.
Zoek een coach, mentor, metgezel waarmee je eens in de zoveel tijd kunt sparren en klankborden. Extra tip: combineer dat met bovenstaande door middel van wandelcoaching 🙂
Plan voor jezelf lummeltijd. En net als met meetings en afspraken, plan dit ook in je agenda en houd jezelf eraan. Van Itamar heb ik de pomodoro techniek geleerd, waarin je werk-rust verhouding 5:1 is. Na 25 minuten werken, 5 minuten rust. Bij middelgrote taken 50 minuten versus 10 minuten rust. En bij grote werkzaamheden 75 minuten werken versus 15 minuten rust.
Last but not least: mediteer. En mocht je net zo’n haat-liefde verhouding hebben met mediteren als dat ik zelf heb, laat je dan inspireren door deze blog van Itamar: mediteren voor mensen die niet houden van mediteren.

Deze blog heb ik geschreven naar aanleiding van een podcast van Ben Tiggelaar. Je vindt de podcast via deze link!