Psychologische veiligheid: het enige wat high performing teams écht nodig hebben

04 april 2023

Vrij zeker van hun zaak dat ze de perfecte mix zouden vinden van persoonlijke eigenschappen en vaardigheden die nodig zijn voor een high performing team, interviewde Google in twee jaar tijd meer dan 200 medewerkers en bestudeerde meer dan 250 kenmerken van 180 actieve teams. Ze ontdekten dat ze het volledig bij het verkeerde eind hadden: wie er in een team zit doet er minder toe dan hoe de teamleden met elkaar omgaan.

Google leerde dat er 5 belangrijke aspecten zijn die succesvolle teams onderscheiden van andere teams, waarvan er één met kop en schouders bovenuit steekt: psychologische veiligheid

PS: nog niet ingeschreven op onze maandelijkse Happyfeed vol inzichten en inspiratie om een gelukkig werkend leven te realiseren? Schrijf je dan nu in!

Wat is psychologische veiligheid?

Amy Edmondson, gedragswetenschapper aan Harvard, introduceerde het begrip psychologische veiligheid en definieerde het als volgt: de gedeelde overtuiging van de teamleden dat men niet zal worden gestraft of vernederd voor het inbrengen van ideeën, het stellen van vragen, het uiten van zorgen of het benoemen van fouten. Oftewel: kunnen we in dit team risico's nemen zonder ons onzeker of beschaamd te voelen? En zonder dat daar negatieve consequenties aan hangen?

"Wie er in een team zit doet er minder toe dan hoe de teamleden met elkaar omgaan."

Impression management: don’t challenge the status quo

Een risico nemen binnen je team, dat klinkt misschien heel eenvoudig. Maar wanneer was de laatste keer dat je jouw vraag, idee of zorg onder stoelen of banken schoof? Want door een simpele vraag als ‘wat is eigenlijk het doel van dit project?’, kan het lijken alsof je niet goed op de hoogte bent. Toch? En als niemand anders diezelfde vraag lijkt te hebben, had je het waarschijnlijk ook moeten weten. Je besloot je mond te houden en door te gaan zonder opheldering te krijgen. Dan kom je in elk geval niet dom over.

Psychologen noemen dit fenomeen impression management. We leren het in onze opvoeding of op school en als we eenmaal volwassen zijn, is het onze tweede natuur geworden om ervoor te zorgen dat we een goede (eerste) indruk wekken en niet onwetend, incompetent, opdringerig of negatief overkomen. Het gevolg: we stellen geen kritische vragen, durven onze fouten niet toe te geven, opperen geen ideeën en leveren geen kritiek op de status quo. Een uitstekende strategie om jezelf te beschermen en bovendien lekker makkelijk om te managen. Of we op deze manier ook het volledige potentieel van ons team of onze hele organisatie benutten? Ik denk dat we beide het antwoord wel weten. Eeuwig zonde, vind je niet?

Psychologische veiligheid: uitleg in 10 minuten

In onderstaande TEDx talk legt Amy Edmonson het concept en belang van psychologische veiligheid binnen teams of organisaties beter uit dan ik ooit zou kunnen doen. Dus pak iets te drinken en bekijk hem even. Het kost je slechts 10 minuten tijd en geloof me, haar fantastische voorbeelden en anekdotes zullen ongetwijfeld een glimlach op je gezicht tevoorschijn toveren.

Waarom is psychologische veiligheid zo belangrijk?

De boodschap van Amy Edmonson is helder: zolang onzekerheden en wederzijdse afhankelijkheid voor elk team aan de orde van de dag zijn (en dat zal altijd zo zijn!), is psychologische veiligheid een absolute voorwaarde om succesvol te zijn. Het nodigt uit om risico's te nemen, je mening te uiten, creatief te zijn en je nek uit te steken zonder bang te zijn dat hij wordt afgezaagd. Bovendien ontdekten de Google-onderzoekers dat mensen in teams met een hoge mate van psychologische veiligheid tweemaal effectiever zijn en minder snel geneigd zijn om de organisatie te verlaten.

Wat is er voor nodig?

Het belang van psychologische veiligheid spreekt inmiddels voor zich. Maar wat hebben teams nodig om het te creëren? Laten we een aantal kenmerken van teams die hoog scoren op psychologische veiligheid eens op een rijtje zetten:

Psychologische veiligheid is allereerst en vooral gebaseerd op vertrouwen en respect voor elkaar en een ieders bijdrage. Teamleden voelen zich thuis, kunnen 100% zichzelf zijn en vertrouwen erop dat collega’s hun inbreng - in welke vorm dan ook - waarderen.
Dit leidt tot een gevoel van betrokkenheid en toewijding: teamleden zijn gemotiveerd om zichzelf volledig te geven en voelen zich verantwoordelijk om de gezamenlijke teamdoelen te bereiken.
Open communicatie: teamleden kunnen vrijuit spreken en durven elkaar feedback te geven zonder bang te hoeven zijn voor eventuele nadelige consequenties. Iedereen voelt zich gezien en gehoord, durft zijn bijdrage te leveren en verschillende meningen kunnen naast elkaar bestaan.
En misschien wel het belangrijkste: teamleden voelen een gezamenlijke verantwoordelijkheid om psychologische veiligheid (lees: al het bovenstaande) samen te creëren en te behouden!

Hier vanuit is de koppeling eenvoudig te maken naar hetgeen Patrick Lencioni omschreef als de 5 bouwstenen van een high performing team.

Wat levert het op?

Nu je al het bovenstaande hebt gelezen, kun je je ongetwijfeld voorstellen dat een klimaat van psychologische veiligheid een flinke boost geeft aan het werkplezier binnen je team of organisatie. Maar er zijn natuurlijk meer voordelen:

Teams signaleren problemen sneller, maken ze bespreekbaar en nemen op basis van een ieders inbreng de juiste beslissing. Bovendien durven ze zichzelf, elkaar en de status quo uit te dagen. Er ontstaat een betere samenwerking en dat is duidelijk zichtbaar in de teamprestaties.
Het gevoel van psychologische veiligheid vermindert angst en stress. Teamleden nemen meer risico, durven fouten te maken (én toe te geven) en weten dat ze daarbij op steun van hun collega’s kunnen rekenen. Dit leidt tot minder ziekteverzuim en een hogere productiviteit.
Psychologische veiligheid stimuleert creativiteit en innovatie. Teamleden voelen zich vrij om nieuwe ideeën voor te stellen en alternatieve oplossingen te bedenken, omdat ze niet bang zijn voor afwijzing of veroordeling. Dit leidt vaak tot innovatieve manieren om problemen op te lossen en bovendien nieuwe kansen te benutten.
Psychologische veiligheid moedigt teamleden aan om persoonlijk te groeien en zich verder te ontwikkelen. Ze zijn meer geneigd om kritisch naar zichzelf te kijken, durven elkaar feedback te geven en zijn bovendien in staat om feedback van een ander met open armen te ontvangen.

Psychologische veiligheid vergroot het lerend vermogen

Onderstaande afbeelding uit de video van Amy Edmonson laat mooi zien hoe een klimaat van psychologische veiligheid het lerend vermogen kan vergroten. En dat daar meer voor nodig is dan psychologische veiligheid alleen. Pas wanneer een hoge mate van psychologische veiligheid samenkomt met een hoge mate van motivatie en verantwoordelijkheid komen we terecht in de zogenoemde Learning Zone. Een plek waar elk individu, elk team of zelfs elke organisatie zou moeten zijn: daar waar persoonlijke ontwikkeling écht plaatsvindt.

Hoe zit het met de psychologische veiligheid in jouw team?

Ik kan me voorstellen dat je je inmiddels afvraagt: hoe zit het eigenlijk met de psychologische veiligheid in mijn team? Het meten ervan gaat sneller en gemakkelijker dan je denkt. Om het niveau van psychologische veiligheid binnen een team te meten, stelde Amy Edmondson onderstaande lijst met 7 uitspraken op. Durf jij jezelf én je teamgenoten (al dan niet anoniem) te vragen hoe sterk ze het met deze uitspraken eens of oneens zijn? De antwoorden zullen snel inzicht geven in het niveau van psychologische veiligheid binnen jouw team. Het onderwerp op deze manier bespreekbaar maken, is een mooie eerste stap naar het verbeteren ervan.

1. Als je in dit team een fout maakt, wordt dat vaak tegen je gebruikt.

2. Teamleden zijn in staat om problemen en moeilijke situaties bespreekbaar te maken.

3. Mensen in dit team wijzen anderen soms af omdat ze anders zijn.

4. Het is 100% veilig om ‘een risico’ te nemen binnen dit team.

5. Het is moeilijk om andere leden van dit team om hulp te vragen.

6. Niemand in dit team zou opzettelijk mijn bijdrage ondermijnen.

7. In dit team worden mijn unieke vaardigheden en talenten volledig gewaardeerd en benut.

Hoe kun je de psychologische veiligheid binnen jouw team vergroten?

Edmonson benoemt in haar TEDx talk 3 eenvoudige dingen die mensen kunnen doen om de psychologische veiligheid binnen hun team of organisatie te bevorderen:

Benader het werk als een leervraagstuk vol onzekerheden en wederzijdse afhankelijkheid. Zo voelt iedereen zich betrokken en uitgenodigd om zijn of haar waardevolle bijdrage te leveren aan een oplossing.
Geef zelf het juiste voorbeeld en stel je kwetsbaar op: (h)erken je eigen fouten, deel ze met je team en nodig mensen uit om jouw ideeën te blijven challengen.
Creëer een omgeving waarin nieuwsgierigheid heerst: stel zelf veel vragen en stimuleer mensen om datzelfde te doen

Praktische tips voor meer psychologische veiligheid:

Graag wil ik bovenstaande tips van Amy Edmonson aanvullen met 5 praktische tips. Want mijn jarenlange ervaring met veel verschillende teams heeft me geleerd dat het niveau van psychologische veiligheid binnen een team soms met hele kleine - ogenschijnlijk simpele dingen - te vergroten is:

1. Probeer je collega’s wat vaker te bellen in plaats van alles te communiceren via de mail en/of de app. Zo voorkom je eventuele ruis in communicatie en een telefoongesprek geeft je bovendien de gelegenheid om even oprechte interesse te tonen in elkaar.

2. Bereid (online) meetings goed voor en zorg altijd voor een goede check-in voordat jullie inhoudelijk aan de slag gaan: wat houdt iedereen bezig en hoe gaat het met je teamgenoten?

3. Investeer tijd en energie in elkaar echt leren kennen: Wat verbindt ons? Wat zijn onze overeenkomsten en waar liggen de verschillen? Wat zijn een ieders sterke (en minder sterke) punten en hoe kunnen we die optimaal benutten?

4. Spreek alle emoties naar elkaar uit, zowel de positieve als de negatieve. Durf elkaar de waarheid te vertellen en van feedback te voorzien.

5. Hanteer daarbij positief taalgebruik: geef complimenten en spreek oprechte waardering naar elkaar uit.

Tot slot! Neem afscheid van ‘toxic leaders and toxic team members’, oftewel de assholes binnen je team of organisatie. Hoe je deze er snel en gemakkelijk uit pikt? Dat laat ik je in 2 minuten haarfijn uitleggen door niemand minder dan Simon Sinek :)

Ik ben nu natuurlijk benieuwd hoe het staat met de psychologische veiligheid in jouw team of organisatie. Leuk als je het laat weten in de comments! Maar goed, ik realiseer mij maar al te goed dat hier natuurlijk psychologische veiligheid voor nodig is...

PS: met onze Happyfeed willen we mensen inspireren met inzichten die hun werkende leven gelukkiger kunnen maken. Daarom zijn we erg benieuwd: hoe waardevol vind jij deze Happyfeed op een schaal van 0 tot 10?