Het onbewust onbekwaam model: klopt het nog wel?
Wie kent het model niet? Van onbewust onbekwaam naar onbewust bekwaam. Vier leerfases die we moeten doorlopen om van een blinde vlek een natuurlijke en automatische kracht te maken. Het model wordt veelal gebruikt als het gaat om persoonlijke ontwikkeling, of het nou over vaardigheden gaat of over belemmerende overtuigingen en persoonlijke blinde vlekken. In deze blog neem ik je kort mee in het gedachtengoed maar deel ik ook graag mijn gevoel over waarom dit model misschien wel niet meer zo toepasbaar óf van deze tijd is. Lees je mee?
De leerfases van Maslow? Nee!
Allereerst wil ik dit misverstand even uit de weg ruimen. Veel websites die gaan over persoonlijke ontwikkeling benoemen het onbewust onbekwaam model als ‘De leerfases van Maslow’. Dit is een groot misverstand. Ergens in de tijd is dit model gekoppeld geraakt aan Maslow maar dit klopt niet. Nergens in zijn oeuvre is dit namelijk terug te vinden. Het blijkt dat Martin Broadwell (een managementtrainer) dit model in 1969 voor het eerst beschrijft en hij noemt dit de ‘Four Stages of Competence’. Het woordje ‘competence’, in het Nederlands competentie of bekwaamheid, is in mijn ogen heel relevant en kom ik later op terug.
Goed, dit misverstand hebben we nu opgehelderd. Op naar de vraag of het nog wel passend is.
Wat betekenen de vier leerfases van het onbewust onbekwaam model?
Allereerst nog even een samenvatting van de vier leerfases:
- Onbewust onbekwaam: je bent je niet bewust van je missende vaardigheden, je valkuil, je allergie, je aandachtspunt. Kortom, je blinde vlek.
- Bewust onbekwaam: je wordt (steeds vaker) gewezen op deze blinde vlek en je wordt je er bewust(er) van. Je weet nu dat je het niet kan, maar je kan het (nog) niet veranderen.
- Bewust bekwaam: door te blijven leren en ontwikkelen lukt het je om er steeds meer bekwaam in te worden. Dit vraagt wel nog steeds hele bewuste aandacht.
- Onbewust bekwaam: je hebt het zodanig ontwikkeld dat je er goed in bent zonder dat je er aandacht voor hoeft te hebben.
In dit artikel beschrijven we de vier fases uitgebreider met een persoonlijk voorbeeld eraan toegevoegd.
Wanneer is dit onbewust onbekwaam model nuttig?
Zoals ik al zei, heb ik twijfels over de toepasbaarheid van het model. Of beter gezegd, hoe het door mensen tegenwoordig wordt gebruikt. Maar het heeft zeker wel waarde. En dat ligt hem vooral in het woordje competentie (of bekwaamheid of vaardigheid). Bedenk bijvoorbeeld het leren autorijden. In het begin ben je volledig onbewust onbekwaam. Je kan het niet en je hebt niet eens door dat je het niet kan. Vervolgens ga je lessen nemen en dan kan je het nog steeds niet. Maar je begint wel te snappen welke dingen je precies niet kan en wat je ooit wel zou moeten kunnen. Dan begin je de vaardigheden te ontwikkelen en word je bewust bekwaam. Je kan het, maar je moet je continu concentreren om stap voor stap het goede te blijven doen. En uiteindelijk rij je van A naar B zonder dat je ook maar een moment hebt nagedacht wat je wanneer moest doen. Je bent onbewust bekwaam geworden.
Met vaardigheden als autorijden geldt dit model dus enorm. De leerfases zijn duidelijk te herkennen en stap voor stap te doorlopen.
Maar wanneer werkt het dan niet?
Van bewust bekwaam naar onbewust bekwaam
Met Happyholics trainen wij in het leren kennen van je talenten via de CliftonStrengths. Het gedachtegoed achter dit instrument is dat je voornamelijk aandacht geeft aan datgene waar je talent in hebt.
“Develop your strengths – Manage your weaknesses”
Het idee is dat we de energie en tijd die we kunnen besteden aan persoonlijke ontwikkeling het beste kunnen wijden aan datgene waar we al (een beetje) goed in zijn. Want wanneer we dat doen worden we niet alleen veel effectiever, maar ook nog eens veel gelukkiger. Daarnaast is het ook veel efficiënter. Het kost minder tijd en energie om van je 7 een 9 te maken dan van een 4 een 6.
Kortom, wanneer het dus om meer dieperliggende persoonlijke ontwikkeling gaat, is het waardevoller ons te richten op datgene waar we al bekwaam in zijn. Om daar vervolgens fantastisch onbewust bekwaam in te worden. Marc Lammers, oud-bondscoach van de Nederlandse Hockey dames, beschrijft dat in dit filmpje zeer beeldend:
De visie van Marc Lammers, waarin ik mij als CliftonStrengths (team)coach natuurlijk erg in kan vinden, is dus dat er te veel aandacht uitgaat naar het ontwikkelen en verbeteren van dingen waar je onbekwaam in bent (al helemaal in teamverband). Het zou veel waardevoller zijn om die energie te richten op dingen waar je (bewust) bekwaam in bent. Om dat nog beter te maken of nog onbewuster te kunnen doen. Wat mij betreft een essentiële en inspirerende kanttekening aan dit model.